Η ευρωπαϊκή οικονομία παρότι απέφυγε την ύφεση, αντιμετωπίζει προκλήσεις στην ανάκαμψή της λόγω της επιφυλακτικής στάσης των καταναλωτών. Τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά προτιμούν να αποταμιεύουν παρά να ξοδεύουν, επηρεασμένα από την αβεβαιότητα που προκαλούν οι γεωπολιτικές εντάσεις, η ενεργειακή κρίση και τα υψηλά επιτόκια.
Αυτή η τάση επιβραδύνει τη δυναμική της ανάπτυξης, παρά τις προβλέψεις για επενδύσεις σε υποδομές και αύξηση αμυντικών δαπανών. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα προβλέπει σταδιακή ανάκαμψη των δαπανών μέχρι το 2027, αλλά η καθυστέρηση στην επιστροφή της καταναλωτικής εμπιστοσύνης μπορεί να επηρεάσει την πρόοδο.
Διαβάστε αναλυτικά
Η Ευρώπη μπορεί να απέφυγε την ύφεση, αλλά η ανάκαμψη… δεν ανοίγει ακόμα το πορτοφόλι της. Παρά την ανθεκτικότητα της οικονομίας απέναντι στους νέους αμερικανικούς δασμούς και τις γεωπολιτικές αναταράξεις, τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά παραμένουν επιφυλακτικά. Προτιμούν να αποταμιεύουν, όχι να ξοδεύουν – κι αυτό απειλεί να επιβραδύνει τη δυναμική της ανάπτυξης τα επόμενα χρόνια.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, η οικονομία της Ευρωζώνης κινήθηκε ανοδικά το τρίμηνο Ιουλίου–Σεπτεμβρίου, με ενδείξεις για σταδιακή βελτίωση και προς το τέλος του 2025. Το 2026, η αύξηση των αμυντικών δαπανών και οι επενδύσεις σε υποδομές, κυρίως στη Γερμανία, αναμένεται να στηρίξουν την ανάπτυξη. Ωστόσο, το μεγάλο στοίχημα παραμένει η κατανάλωση — και προς το παρόν, οι Ευρωπαίοι δεν φαίνονται διατεθειμένοι να χαλαρώσουν τα ηνία.
Οι λιανικές πωλήσεις υποχώρησαν ξανά τον Σεπτέμβριο, έχοντας εμφανίσει αύξηση μόνο σε έναν από τους τελευταίους πέντε μήνες. Η τάση είναι σαφής: τα νοικοκυριά δίνουν προτεραιότητα στην ασφάλεια και τη συσσώρευση ρευστότητας, παρά στην κατανάλωση.
Η εξήγηση, όπως φαίνεται, είναι πολυπαραγοντική. Μετά την πανδημία, οι εξαναγκασμένες αποταμιεύσεις μετατράπηκαν σε συνειδητή στρατηγική, καθώς τα υψηλά επιτόκια καθιστούν πιο ελκυστική τη διατήρηση χρημάτων «στην άκρη». Από το 2022 έως το 2023, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ανέβασε τα επιτόκια από αρνητικά επίπεδα στο 4%, ωθώντας πολλούς να επιλέξουν τη σταθερότητα αντί της κατανάλωσης.
Παράλληλα, η αβεβαιότητα για το μέλλον – από την ενεργειακή κρίση μέχρι τις νέες εμπορικές εντάσεις με τις ΗΠΑ – διατηρεί τον φόβο για απώλεια εισοδήματος. Όπως σημειώνει ο David Ramsden, αναπληρωτής διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας, «εξακολουθούμε να ζούμε με τις συνέπειες αλλεπάλληλων σοκ», κάτι που οδηγεί σε μια πιο «συγκρατημένη» στάση των καταναλωτών.
Το ποσοστό αποταμίευσης στην Ευρωζώνη διαμορφώθηκε στο 15,4% του εισοδήματος το δεύτερο τρίμηνο του 2025 — σαφώς πάνω από τα προ πανδημίας επίπεδα (12,6%). Στη Βρετανία, ανέβηκε στο 10,7% από 6,3% στα τέλη του 2019. Αντίστοιχα, η κατανάλωση παραμένει συγκρατημένη, με την ΕΚΤ να παρατηρεί αυξημένα περιστατικά «εγκατάλειψης καλαθιού» στις online αγορές, ένδειξη δισταγμού των καταναλωτών τη στιγμή της απόφασης.
Οι Ευρωπαίοι έχουν λόγους να είναι προσεκτικοί: μέσα σε λίγα χρόνια βίωσαν πανδημία, πόλεμο, ενεργειακή κρίση και εμπορικούς κραδασμούς. Όμως η διατήρηση αυτής της επιφυλακτικότητας ενδέχεται να στερήσει από την Ευρώπη τη δυναμική που χρειάζεται για να ξαναμπεί σε τροχιά σταθερής ανάπτυξης.
Η ΕΚΤ εκτιμά ότι οι δαπάνες των νοικοκυριών θα ανακάμψουν σταδιακά μέχρι το 2027, καθώς ο ρυθμός αποταμίευσης υποχωρεί. Αν όμως η εμπιστοσύνη των πολιτών δεν επιστρέψει, τότε η ευρωπαϊκή ανάκαμψη ίσως καθυστερήσει περισσότερο από όσο υπολογίζεται.
Συνοπτικά
- Η ευρωπαϊκή οικονομία αποφεύγει την ύφεση, αλλά η ανάκαμψη επιβραδύνεται λόγω της επιφυλακτικότητας των καταναλωτών.
- Τα νοικοκυριά προτιμούν να αποταμιεύουν, επηρεασμένα από γεωπολιτικές εντάσεις και υψηλά επιτόκια.
- Η κατανάλωση παραμένει συγκρατημένη, με τις λιανικές πωλήσεις να υποχωρούν και την αποταμίευση να αυξάνεται.
- Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα προβλέπει σταδιακή ανάκαμψη των δαπανών μέχρι το 2027, αν και η έλλειψη εμπιστοσύνης μπορεί να καθυστερήσει αυτή τη διαδικασία.