Καινοτόμο ψηφιακό εργαλείο της ΑΑΔΕ θα ενημερώνει άμεσα τους κληρονόμους για τις φορολογικές τους ευθύνες

Μέχρι το τέλος του έτους αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία ένα νέο, πλήρως αυτοματοποιημένο εργαλείο της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ), το οποίο θα ειδοποιεί εγκαίρως τους πολίτες που αποκτούν κληρονομιά. Στόχος της πρωτοβουλίας είναι η ταχεία ενημέρωση για τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την κληρονομική διαδικασία, ώστε οι κληρονόμοι να προχωρούν στις απαραίτητες ενέργειες χωρίς να επιβαρύνονται με πρόστιμα, προσαυξήσεις ή χρονοβόρες συναλλαγές με τις εφορίες.

Η ενεργοποίηση του μηχανισμού θα γίνεται άμεσα, μόλις καταχωρηθεί στο Φορολογικό Μητρώο η ληξιαρχική πράξη θανάτου. Από εκείνη τη στιγμή, οι φορολογικές υπηρεσίες θα αποστέλλουν αυτοματοποιημένα ενημερώσεις στους δικαιούχους, εξαλείφοντας την ανάγκη φυσικής παρουσίας για την υποβολή σχετικών δηλώσεων στα κατά τόπους ελεγκτικά κέντρα. Παράλληλα, η διαδικασία αυτή θα περιορίζει τις πιθανότητες εμφάνισης εκκρεμοτήτων που συχνά προκύπτουν μετά τον θάνατο του ιδιοκτήτη περιουσίας.

Ο φόρος κληρονομιάς δεν αφορά μόνο ακίνητα, χρηματικά ποσά ή μετοχές. Περιλαμβάνει ακόμη και εισοδήματα που δεν είχαν καταβληθεί στον εκλιπόντα αλλά τα δικαιούνταν, όπως αυξήσεις μισθού ή αναδρομικά συντάξεων. Αντίθετα, οι καταθέσεις σε κοινό τραπεζικό λογαριασμό εξαιρούνται από τη φορολόγηση. Σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν ληξιπρόθεσμες οφειλές του θανόντος προς την εφορία, τα σχετικά ποσά αφαιρούνται από την αξία της κληρονομιάς πριν υπολογιστεί ο φόρος. Ωστόσο, αυτό δεν απαλλάσσει τους κληρονόμους από την υποχρέωση εξόφλησης των χρεών που έχουν μεταβιβαστεί μαζί με την περιουσία.

Η ισχύουσα νομοθεσία προβλέπει παράλληλα ότι ο φόρος κληρονομιάς επιβάλλεται σε κάθε μορφή περιουσίας που βρίσκεται στην Ελλάδα, ανεξαρτήτως εθνικότητας του ιδιοκτήτη, στην κινητή περιουσία στο εξωτερικό που ανήκει σε Έλληνα πολίτη, καθώς και στην κινητή περιουσία στο εξωτερικό που ανήκει σε αλλοδαπό, εφόσον διέμενε μόνιμα στη χώρα. Έτσι λοιπόν με το νέο σύστημα, η διαδικασία αναμένεται να γίνεται ταχύτερα, με μεγαλύτερη διαφάνεια και με λιγότερη ταλαιπωρία για τους πολίτες, σηματοδοτώντας ένα ακόμη βήμα προς τον πλήρη ψηφιακό μετασχηματισμό της φορολογικής διοίκησης.

Επίσης η ΑΑΔΕ έχει προχωρήσει επ’ αυτού σε έναν απλοποιημένο οδηγό, απαντώντας στις πιο συνηθισμένες ερωτήσεις που θέτουν οι ενδιαφερόμενοι. Ειδικότερα:

– Σε ποια περιουσιακά στοιχεία επιβάλλεται φόρος κληρονομιάς;

Ο φόρος κληρονομιάς επιβάλλεται σε κάθε περιουσία που αποκτάται αιτία θανάτου και βρίσκεται στην Ελλάδα και ανήκει σε ημεδαπούς ή σε αλλοδαπούς, καθώς και στην κινητή περιουσία που βρίσκεται στο εξωτερικό και ανήκει σε Έλληνα υπήκοο που έχει την κατοικία του οπουδήποτε ή σε αλλοδαπό υπήκοο που έχει την κατοικία του στην Ελλάδα.

– Υπάγονται σε φόρο κληρονομιάς ποσά που αφορούν αυξήσεις μισθού ή σύνταξης θανόντος προσώπου και αναφέρονται σε προγενέστερο του θανάτου του χρονικό διάστημα;

Ναι, αποτελούν κληρονομιαίο στοιχείο, και ως εκ τούτου υπάγονται σε φόρο κληρονομιάς ποσά που αφορούν αυξήσεις μισθού ή σύνταξης θανόντος προσώπου και αναφέρονται σε προγενέστερο του θανάτου του χρονικό διάστημα, καταβάλλονται δε στους κληρονόμους αυτού.

– Σε περίπτωση μεταβίβασης με επαχθή αιτία της ψιλής κυριότητας κινητών ή ακινήτων, με τον θάνατο του επικαρπωτή οφείλεται φόρος κληρονομιάς; Και αν ναι πως υπολογίζεται;

Ναι, οφείλεται φόρος κληρονομιάς, αν η κτήση ή μεταβίβαση με επαχθή αιτία της ψιλής κυριότητας αυτών και η κτήση της επικαρπίας ή η παρακράτησή της έγιναν από 2 Απριλίου 1980.

Στις περιπτώσεις αυτές θεωρείται ότι η επικαρπία περιέρχεται στον κατά τον χρόνο της συνένωσης ψιλό κύριο από τον επικαρπωτή αιτία θανάτου και η αξία αυτής προσδιορίζεται στην αξία της πλήρους κυριότητας, μετά την αφαίρεση από αυτή του τμήματος της αξίας που αναλογεί στο ποσοστό για το οποίο ο ψιλός κύριος είχε υπαχθεί σε φόρο κατά την απόκτηση της ψιλής κυριότητας.

Δηλαδή ο ψιλός κύριος που μετά τον θάνατο του επικαρπωτή καθίσταται πλήρης, φορολογείται για τα υπόλοιπα δέκατα, για τα οποία δεν είχε φορολογηθεί κατά την αγορά της ψιλής κυριότητας. Για τον προσδιορισμό του φόρου λαμβάνονται υπόψη οι αξίες και τα αφορολόγητα ποσά του χρόνου θανάτου του επικαρπωτή.

– Πώς υπολογίζεται η αξία των εισηγμένων στο χρηματιστήριο μετοχών, ομολογιών, ιδρυτικών τίτλων κ.λπ. στη φορολογία των κληρονομιών;

Ως αξία των εισηγμένων στο χρηματιστήριο μετοχών, ομολογιών και λοιπών εμπορικών τίτλων, λαμβάνεται η αξία της προηγούμενης ημέρας του χρόνου γένεσης της φορολογικής υποχρέωσης (άρθρο 12 Κ.Δ.Φ.Κ.Δ., ΠΟΛ. 1022/2004).

– Πώς φορολογείται το καταπίστευμα;

Σε περίπτωση καταπιστεύματος και κάθε άλλης διάταξης που υποχρεώνει τον κληρονόμο ή κληροδόχο να παραδώσει, από ορισμένο χρονικό σημείο ή γεγονός, σε άλλον την κληρονομία που απέκτησε ή ποσοστό αυτής, ο υπόχρεος σε αποκατάσταση κληρονόμος ή κληροδόχος (βεβαρημένος) εξομοιώνεται, για την επιβολή του φόρου, με επικαρπωτή (άρθρο 17 Κ.Δ.Φ.Κ.Δ.). Ο καταπιστευματοδόχος δεν εξομοιώνεται με ψιλό κύριο και φορολογείται κατά τον χρόνο που του περιέρχεται το αντικείμενο του καταπιστεύματος, σε σχέση με τον αρχικό διαθέτη. Ο καταπιστευματοδόχος μπορεί επίσης να παραιτηθεί (μονομερώς ή συμβατικά) από το δικαίωμά του προσδοκίας υπέρ του βεβαρημένου, ο οποίος θα φορολογηθεί κατά τον χρόνο τούτο (της παραίτησης) για αξία πλήρους κυριότητας με συμψηφισμό του φόρου επικαρπίας. Το ίδιο ισχύει και σε περίπτωση που ο βεβαρημένος μεταβιβάσει, με συναίνεση του καταπιστευματοδόχου, σε τρίτο το καταπιστευτέο αντικείμενο.

– Οι κληρονόμοι με το ευεργέτημα της απογραφής υποχρεούνται στην υποβολή δήλωσης φόρου κληρονομιάς και στην καταβολή του οικείου φόρου;

Ναι. Οι κληρονόμοι με το ευεργέτημα της απογραφής υποχρεούνται στην υποβολή δήλωσης φόρου κληρονομιάς και στην καταβολή του φόρου που μπορεί να προκύψει.

– Πώς υπολογίζεται ο φόρος κληρονομίας, που οφείλει αυτός που καθίσταται κληρονόμος, μετά από αποποίηση;

Αυτός που καθίσταται κληρονόμος μετά από αποποίηση οφείλει τον φόρο, τον οποίο θα κατέβαλε ο αποποιηθείς κατά την επαγωγή της κληρονομιάς προς αυτόν, εφόσον ο φόρος αυτός είναι μεγαλύτερος, εκτός αν κληρονόμος μετά από αποποίηση είναι ΝΠΔΔ, Δήμοι, νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα κ.λπ.

– Εκπίπτονται από το ενεργητικό της κληρονομιάς τα χρέη από φόρους που δεν είχε πληρώσει ο θανών;

Από την αξία της κληρονομιαίας περιουσίας και από κάθε μερίδα κατ’ αναλογία, εφόσον δεν ορίζεται διαφορετικά από τον διαθέτη, εκπίπτονται τα χρέη του κληρονομουμένου από φόρους, τέλη ή άλλα δικαιώματα προς το Δημόσιο, δήμους και κοινότητες ή νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, έστω και αν ο τίτλος, στον οποίο στηρίζεται η βεβαίωση αυτών, έγινε οριστικός και τελεσίδικος μετά τον θάνατο του κληρονομουμένου.

– Απαλλάσσεται από τον φόρο κληρονομιών κινητή περιουσία της αλλοδαπής Έλληνα υπηκόου;

Απαλλάσσεται από τον φόρο κληρονομιών (αλλά όχι και από την υποχρέωση υποβολής δήλωσης), η κινητή περιουσία που βρίσκεται στην αλλοδαπή Έλληνα υπηκόου που είναι αποδεδειγμένα εγκατεστημένος σε αυτή για 10 τουλάχιστον χρόνια. Δεν περιλαμβάνονται στην απαλλαγή αυτή περιουσίες δημοσίων υπαλλήλων, στρατιωτικών και υπαλλήλων επιχειρήσεων που εδρεύουν στην Ελλάδα, εφόσον τα πρόσωπα αυτά εγκαταστάθηκαν στην αλλοδαπή λόγω της ιδιότητάς τους αυτής.

– Υπάρχει απαλλασσόμενο ποσό όταν κληρονόμος είναι σύζυγος ή ανήλικο τέκνο του και με ποιες προϋποθέσεις;

Όταν κληρονόμος είναι σύζυγος ή ανήλικο τέκνο του κληρονομουμένου, απαλλάσσεται από τον φόρο κληρονομίας αξία κληρονομιαίας περιουσίας μέχρι 400.000 € για κάθε κληρονόμο.

– Υπάρχει απαλλασσόμενο ποσό όταν κληρονόμος είναι πρόσωπο που έχει συνάψει σύμφωνο συμβίωσης με τον θανόντα;

Στην περίπτωση που ο κληρονόμος είναι πρόσωπο με το οποίο ο κληρονομούμενος είχε συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, ομοίως απαλλάσσεται από τον φόρο κληρονομιάς αξία κληρονομιαίας περιουσίας μέχρι 400.000 €. Για τη χορήγηση της απαλλαγής αυτής ισχύει η προϋπόθεση της πενταετούς συμβίωσης πριν από τον θάνατο.