Αναταραχή στις Βρυξέλλες: Αντιπαραθέσεις και παρασκήνιο για τον προϋπολογισμό της ΕΕ

Όταν η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν επέστρεψε για δεύτερη θητεία ως πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στα τέλη του περασμένου έτους, οι σύμβουλοί της «είδαν» τη μεταρρύθμιση του επόμενου μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού της ΕΕ ως μία από τις πιο δύσκολες αποστολές της.

Γεμάτος κρυφές παγίδες, αντικρουόμενες απαιτήσεις και διαμάχες από τη Λισαβόνα μέχρι τη Λετονία, ήταν φανερό ότι ο προϋπολογισμός δεν θα χρειαζόταν πολύ για να της «εκραγεί» στα χέρια. Οι περισσότερες κυβερνήσεις δεν θέλουν να δώσουν ούτε ένα ευρώ παραπάνω στην ΕΕ, την ώρα που το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απαιτεί το αντίθετο. Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει πυροδοτήσει την άμεση ανάγκη για επενδύσεις στην άμυνα, ωστόσο η ΕΕ κινδυνεύει εάν μειώσει τα κονδύλια προς τους αγρότες.

Αν και αυτού του είδους οι εντάσεις δεν είναι καινούριες, το μπλοκ είναι πιο πολωμένο από ποτέ, και παρά την επιστροφή της στην εξουσία που έμοιαζε περισσότερο με στέψη παρά με εκλογή, η πολιτική υποστήριξη της φον ντερ Λάιεν είναι εύθραυστη και φαίνεται ολοένα και πιο φθαρμένη.

Όπως αναφέρει το Politico ο συγκεχυμένος και αδιαφανής τρόπος με τον οποίο ανακοινώθηκε την Τετάρτη ο προϋπολογισμός για την επταετία από το 2028 και μετά δεν βοήθησε.

Καβγάδες για τα νούμερα

Ο προγραμματισμός είχε ξεκινήσει νωρίς.

Προβλέποντας μια σκληρή διαπραγμάτευση, η φον ντερ Λάιεν και ο επικεφαλής του γραφείου της, Μπγιορν Ζάιμπερτ, είχαν ξεκινήσει συνομιλίες με τα κράτη-μέλη ήδη 18 μήνες νωρίτερα, μάλιστα προτού η ίδια να γνωρίζει ότι θα εξασφάλιζε δεύτερη θητεία, σύμφωνα με αξιωματούχο της ΕΕ. Η ιδέα ήταν να συγκεντρωθούν απόψεις, να αποφευχθεί μια χαοτική διαμάχη και να παρουσιαστεί ένας προϋπολογισμός με ευρεία αποδοχή.

Ωστόσο, με βάση τα όσα συνέβησαν τις τελευταίες 48 ώρες, η στρατηγική αυτή φαίνεται ασταθής.

Το μεσημέρι της Τετάρτης, την ώρα που ο Επίτροπος Προϋπολογισμού, Πιοτρ Σεραφίν, ήταν προγραμματισμένο να παρουσιάσει το σχέδιο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, οι αξιωματούχοι εξακολουθούσαν να διαπληκτίζονται για τα τελικά νούμερα. Οι διαπραγματεύσεις συνεχίστηκαν μέχρι αργά το βράδυ της Τρίτης, με υψηλόβαθμους αξιωματούχους από τα γραφεία των 27 επιτρόπων να είναι κλεισμένοι στο κτίριο Μπερλεμόν (έδρα της Επιτροπής στις Βρυξέλλες) μέχρι τις 2 π.μ. της Τετάρτης, και να επανεκκινούν στις 8 π.μ.

Στη συνέχεια, οι ίδιοι οι επίτροποι, των οποίων οι εβδομαδιαίες συνεδριάσεις συνήθως επικυρώνουν αποφάσεις, ενεπλάκησαν το μεσημέρι της Τετάρτης σε μια πολιτική σύγκρουση που διήρκεσε σχεδόν μέχρι την καθυστερημένη εμφάνιση του Σεραφίν.

Προς απογοήτευση των ευρωβουλευτών και των αξιωματούχων του Κοινοβουλίου, ο Σεραφίν εμφανίστηκε με τέσσερις ώρες καθυστέρηση. Η παρουσίαση ήταν γεμάτη σύγχυση σχετικά με το τι ακριβώς σήμαιναν τα νούμερα και πώς θα υπολογίζονταν. Οι νομοθέτες εξοργίστηκαν που δεν είχαν λάβει τα στοιχεία εκ των προτέρων.

«Ελπίζουμε να φέρατε και κάποιο έγγραφο, καθώς αυτό το αξιότιμο σώμα δεν έχει ενημερωθεί», σχολίασε δηκτικά ο ευρωβουλευτής Ζίγκφριντ Μουρεσάν στον Σεραφίν, ο οποίος προέρχεται από την ίδια κεντροδεξιά πολιτική ομάδα.

Στην πραγματικότητα, ακόμα και η ομάδα των επιτρόπων της φον ντερ Λάιεν δεν γνώριζε τα συνολικά ποσά μέχρι λίγες ώρες νωρίτερα.

Εξηγώντας τη συγκεχυμένη διαδικασία, αξιωματούχος κοντά σε έναν επίτροπο είπε: «Μας είπε πόσα θα κόψει από το πρόγραμμά μας, αλλά δεν ξέραμε πόσα θα κόψει από εκείνα των άλλων».

Για όλους, εκτός από τη μικρή ομάδα εμπιστοσύνης της προέδρου, η συνολική πολιτική ήταν εξαιρετικά δύσκολη στην κατανόηση.

Εύθραυστη συμμαχία

Η κριτική προς τη φον ντερ Λάιεν και τον συγκεντρωτικό τρόπο λήψης αποφάσεών της έχει αυξηθεί τους τελευταίους μήνες, αλλά ήταν η πρώτη φορά που η εσωτερική δυσαρέσκεια βγήκε τόσο έντονα στην επιφάνεια. Επίτροποι, κυρίως από διαφορετικές πολιτικές ομάδες, την ανάγκασαν να υποχωρήσει.

Η μεγάλη ιδέα της φον ντερ Λάιεν ήταν να συγχωνεύσει διάφορα κονδύλια του προϋπολογισμού σε σχέδια ανά χώρα, τα οποία θα εκταμιεύονταν μόνο όταν οι κυβερνήσεις πραγματοποιούσαν μεταρρυθμίσεις. Κατά την άποψή της, το σύστημα θα ενθάρρυνε τις απρόθυμες χώρες να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους, αυξάνοντας παράλληλα τη δυνατότητα επιρροής των Βρυξελλών στις πρωτεύουσες των κρατών μελών.

Ωστόσο, με την πάροδο των εβδομάδων, μια εύθραυστη συμμαχία αγροτών, περιφερειών και ευρωβουλευτών συσπειρώθηκε για να αντιδράσει στο όραμά της. Στο εσωτερικό της Επιτροπής, μια απρόσμενη ένωση μεταξύ του Ρουμάνου Σοσιαλιστή, του Ιταλού δεξιού και του μετριοπαθούς από το Λουξεμβούργο, του οποίου ο αδελφός είναι αγρότης, απαίτησε σημαντικές παραχωρήσεις.

«Όλοι κατάφεραν να σώσουν τα προσχήματα», δήλωσε αξιωματούχος της Επιτροπής κοντά στη συζήτηση. Ένας άλλος σημείωσε ότι «πάλεψαν σκληρά και έκαναν ό,τι μπορούσαν για να προστατεύσουν τις πολιτικές τους».

Αντιμέτωπος με απειλές για μεγάλες περικοπές στον γιγαντιαίο γεωργικό προϋπολογισμό της ΕΕ, ο Επίτροπος Γεωργίας, Κριστόφ Χάνσεν, κατάφερε να διασφαλίσει 300 δισεκατομμύρια ευρώ που πηγαίνουν απευθείας στις τσέπες των αγροτών.

Για την Κοινή Αγροτική Πολιτική, «δεν πρόκειται για επανάσταση αλλά για εξέλιξη», δήλωσε ο Χάνσεν σε δημοσιογράφους, προσπαθώντας να καθησυχάσει τους εξοργισμένους αγρότες που διαδήλωναν στους δρόμους των Βρυξελλών την Τετάρτη.

Αντίθετη στη φον ντερ Λάιεν ήταν και η Επίτροπος για τα Κοινωνικά Δικαιώματα Ροξάνα Μινζάτου, η οποία έδωσε μάχη οπισθοφυλακής για να διατηρηθεί το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο. (Το ταμείο στηρίζει την κατάρτιση ανέργων και άλλων ευάλωτων ομάδων.) Αν και δεν κατάφερε να εξασφαλίσει συγκεκριμένο ποσό για το ΕΚΤ, η Μινζάτου εξασφάλισε δέσμευση ότι το 14% του συνολικού προϋπολογισμού πρέπει να διατεθεί για κοινωνικές δαπάνες.

Παράλληλα, ο Επίτροπος Συνοχής και Μεταρρυθμίσεων, Ραφαέλε Φίτο, αντέδρασε σε σχέδιο που ενίσχυε την εξουσία των εθνικών κυβερνήσεων εις βάρος των περιφερειών. Ένα τέτοιο σχέδιο απειλούσε να μειώσει την επιρροή του Φίτο εντός της Επιτροπής και να υπονομεύσει την περιφερειακή πολιτική της ΕΕ, την οποία εποπτεύει.

Πράγματι, το σχέδιο αυτό αναδείχθηκε σε ένα από τα πιο ακανθώδη ζητήματα κατά τις διήμερες αλλεπάλληλες συναντήσεις μεταξύ των διευθυντών γραφείων των επιτρόπων. Σε συναντήσεις μεταξύ της ομάδας του Φίτο και του Ζάιμπερτ «όλα περιστρέφονταν γύρω από αυτό», ανέφερε ένας αξιωματούχος. Τελικά, ο Φίτο εξασφάλισε δέσμευση για διατήρηση 218 δισεκατομμυρίων ευρώ ειδικά για τις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες.

Η φον ντερ Λάιεν έχει βιώσει μια δύσκολη εκκίνηση στη δεύτερη θητεία της ως πρόεδρος της Επιτροπής. Αντιμετώπισε πρόταση μομφής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και της έγινε σαφές ότι ήταν η «απόλυτη τελευταία ευκαιρία της». Κατηγορήθηκε ότι συνεργάστηκε με ακροδεξιούς ευρωβουλευτές για να περάσει νομοθεσίες, αγνοώντας τις κεντρώες ομάδες που τη στήριξαν για δεύτερη θητεία. Επιπλέον, έχασε δικαστική υπόθεση σχετικά με την υπόθεση «Pfizergate» και τα SMS που αντάλλαξε με κατασκευαστή εμβολίων κατά της Covid-19.

Τα επόμενα δύο χρόνια διαπραγματεύσεων για τον προϋπολογισμό της ΕΕ δεν θα είναι εύκολα. Αλλά ο τρόπος με τον οποίο ξεκίνησαν κάνει ένα ήδη δύσκολο έργο ακόμα πιο επίπονο.