Η ΕΕ προγραμματίζει φόρους – έκπληξη στον καπνό για να ενισχύσει την Άμυνα – Σοβαρό πλήγμα και στην Ελλάδα

Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται μπροστά σε ένα σχέδιο που προκαλεί ήδη έντονες αντιδράσεις και υπόσχεται να αναζωπυρώσει τη συζήτηση για τα όρια της φορολογικής πολιτικής στις Βρυξέλλες. Στο επίκεντρο βρίσκεται η πρόταση για έναν νέο ενιαίο φόρο στα καπνικά προϊόντα, με αυξήσεις που σε ορισμένα κράτη –μεταξύ αυτών και η Ελλάδα– αναμένεται να φτάσουν ακόμη και το 145%.

Σύμφωνα με το σχέδιο, το οποίο περιλαμβάνεται σε έγγραφο της γερμανικής κυβέρνησης που περιήλθε στη δημοσιότητα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι οι εισπράξεις από αυτόν τον φόρο μπορεί να αγγίξουν τα 14 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, ποσό που θα χρηματοδοτήσει τις κοινές πολιτικές ασφάλειας, αλλά και τον εκσυγχρονισμό των ευρωπαϊκών οπλικών συστημάτων γεμίζοντας το νέο Ευρωπαϊκό Ταμείο για την Άμυνα.

Η διπλή στόχευση της πρότασης

Η ιδέα δεν είναι καινούρια. Εδώ και μήνες, το επιτελείο του Επιτρόπου Φορολογίας Wopke Hoekstra εξετάζει διάφορους τρόπους για να δημιουργηθούν νέες πηγές ιδίων πόρων, οι οποίες θα ενισχύσουν τον κοινοτικό προϋπολογισμό και θα επιτρέψουν στην Ένωση να υλοποιήσει το φιλόδοξο αμυντικό της πρόγραμμα. Στην έκθεση που διέρρευσε και επικαλείται το euractiv, αναφέρεται χαρακτηριστικά: «Μπορούν επίσης να διερευνηθούν νέες πηγές ιδίων πόρων, όπως εισφορές στα ηλεκτρονικά απόβλητα ή στον καπνό». Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί ότι το μέτρο έχει διπλή στόχευση, καθώς πέρα από τα έσοδα μπορεί να λειτουργήσει αποτρεπτικά για τους καταναλωτές και να περιορίσει τη χρήση των καπνικών προϊόντων.

Ωστόσο, το χτύπημα φαίνεται πως θα είναι τελικά διπλό: η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχεδιάζει να επιβάλει αυξήσεις-ρεκόρ στα τσιγάρα, ώστε η τελική τιμή τους να φτάσει τα επίπεδα της Βόρειας Ευρώπης, ανεξάρτητα από τις οικονομικές δυνατότητες κάθε χώρας. Η σύνδεση της φορολόγησης με τη χρηματοδότηση της άμυνας έχει προκαλέσει αντιδράσεις ακόμη και σε κυβερνήσεις που δεν διαφωνούν γενικά με την αύξηση των φόρων. Για πολλούς, το σχέδιο επιβαρύνει δυσανάλογα τις οικονομίες της Νοτίου και Ανατολικής Ευρώπης, που ήδη βρίσκονται αντιμέτωπες με υψηλό κόστος διαβίωσης και μειωμένα εισοδήματα.

Έως 2 ευρώ ακριβότερο το πακέτο στην Ελλάδα

Η Ελλάδα παραμένει μία από τις ελάχιστες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης με ισχυρή εγχώρια παραγωγή καπνού και τρία μεγάλα εργοστάσια μεταποίησης. Παράγοντες της αγοράς προειδοποιούν ότι μια τόσο απότομη αύξηση θα πλήξει την ανταγωνιστικότητα, θα περιορίσει τις εξαγωγές και θα αναζωπυρώσει το λαθρεμπόριο, το οποίο μόλις φέτος μειώθηκε στο χαμηλότερο ποσοστό της τελευταίας δεκαετίας, επιβαρύνοντας αυτομάτως την τελική τιμή κατά 1,50 ή και 2 ευρώ το πακέτο.

Σύμφωνα με τη μελέτη επιπτώσεων που εκπόνησε η Κομισιόν, η χώρα καλείται να αυξήσει τους φόρους στα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού κατά 145%, ποσοστό που θεωρείται αδιανόητο από παραγωγούς και εξαγωγείς. Αντίστοιχες επιβαρύνσεις προβλέπονται και για άλλες χώρες. Ενδεικτικά, η αύξηση στην Κύπρο φτάνει το 167%, στην Τσεχία το 144% και στην Εσθονία το 242%. Αντίθετα, κράτη-μέλη όπως η Γαλλία και η Ολλανδία, που ήδη επιβάλλουν υψηλούς φόρους και αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα λαθρεμπορίου, θα δουν μικρή ή σχεδόν μηδαμινή επιπλέον επιβάρυνση. Αυτό το στοιχείο έχει προκαλέσει εντονότατες ενστάσεις, καθώς η επιβάρυνση θεωρείται άνιση και δυσανάλογη.

Πιέσεις από τον Βορρά για ευθυγράμμιση

Στην απέναντι πλευρά, ένα μπλοκ δεκαπέντε χωρών της Βόρειας και Κεντρικής Ευρώπης ζητά επιτακτικά την εναρμόνιση των φορολογικών συντελεστών και τη σύγκλιση των τιμών. Οι κυβερνήσεις αυτών των χωρών εκτιμούν ότι η διαφορά στις τιμές ευνοεί τον λεγόμενο «τουρισμό καπνού», δηλαδή την αγορά προϊόντων από φθηνότερες χώρες και τη διακίνηση τους σε αγορές με υψηλότερους φόρους. Η πίεση προς τις υπόλοιπες δώδεκα χώρες, μεταξύ των οποίων η Ελλάδα, η Ιταλία, η Ρουμανία και η Βουλγαρία, αναμένεται να ενταθεί, καθώς οι Βόρειοι θεωρούν την εναρμόνιση αναγκαία για να μειωθούν οι διασυνοριακές ροές.

Η έντονη αντίδραση της Σουηδίας

Η Σουηδία ήταν η πρώτη χώρα που καταφέρθηκε δημόσια κατά της πρότασης. Η Υπουργός Οικονομικών Ελίζαμπεθ Σβάντεσον χαρακτήρισε τον φόρο «εντελώς απαράδεκτο» και τόνισε ότι τα φορολογικά έσοδα πρέπει να παραμένουν στα κράτη-μέλη και να μη διοχετεύονται στη «γραφειοκρατία της ΕΕ». Σε ανάρτησή της στο X ανέφερε: «Είναι προφανές πως τα φορολογικά έσοδα πρέπει να ωφελούν τη Σουηδία και όχι τις Βρυξέλλες». Στο επίκεντρο της σουηδικής αντίδρασης βρίσκεται και το δημοφιλές λευκό snus, που θεωρείται λιγότερο επιβλαβές από τα τσιγάρα, αλλά κινδυνεύει να φορολογηθεί εξίσου αυστηρά.

Η πολιτική διάσταση και οι τελικές αποφάσεις

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή από την πλευρά της επιμένει ότι η αναθεώρηση της φορολογικής οδηγίας είναι αναγκαία για να διασφαλιστεί η χρηματοδότηση κοινών προτεραιοτήτων, όπως η άμυνα και η στρατηγική αυτονομία. Όμως η υποχρέωση ομοφωνίας καθιστά το εγχείρημα εξαιρετικά δύσκολο και αβέβαιο. Η Ελλάδα και αρκετές χώρες του Νότου διαμηνύουν ότι δεν μπορούν να αποδεχτούν αυξήσεις που δεν λαμβάνουν υπόψη το βιοτικό επίπεδο και το ειδικό βάρος της τοπικής παραγωγής.

Σύμφωνα με το Bloomberg Tax, τα έσοδα που θα συγκεντρωθούν υπολογίζονται σε 14 με 15 δισεκατομμύρια ευρώ τον χρόνο, με μεγάλο μέρος να χρηματοδοτεί εξοπλιστικά προγράμματα και τον εκσυγχρονισμό της ευρωπαϊκής βιομηχανίας άμυνας.

Η τελική κατεύθυνση της πρότασης αναμένεται να αποσαφηνιστεί την Τετάρτη, στη συνεδρίαση του Κολεγίου των Επιτρόπων, όπου θα παρουσιαστούν οι βασικές αρχές του σχεδίου και θα αποφασιστεί αν θα προχωρήσει σε δημόσια διαβούλευση το φθινόπωρο.

Το επόμενο διάστημα θα δείξει αν η Ευρώπη θα καταφέρει να συμφωνήσει σε έναν κοινό φόρο που υπόσχεται να περιορίσει την κατανάλωση και να ενισχύσει την άμυνα ή αν ο «καπνός» αυτής της πρωτοβουλίας θα οδηγήσει σε νέο κύκλο συγκρούσεων για την κυριαρχία και τη δικαιοσύνη της φορολογικής πολιτικής.