Σαν σήμερα, στις 3 Νοεμβρίου 1935, διεξήχθη στην Ελλάδα ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα δημοψηφίσματα του Μεσοπολέμου, που αφορούσε την επαναφορά της Μοναρχίας. Το αποτέλεσμα υπέρ του βασιλιά Γεωργίου Β’ με 97,8% θεωρήθηκε από πολλούς προϊόν νοθείας και εκφοβισμού, καθώς η διαδικασία διεξήχθη υπό συνθήκες περιορισμένης ελευθερίας και έντονης στρατιωτικής παρουσίας.
Το δημοψήφισμα επισφράγισε το τέλος της Β’ Ελληνικής Δημοκρατίας και οδήγησε στην αυταρχική περίοδο της 4ης Αυγούστου υπό τον Ιωάννη Μεταξά. Η ιστορική αποτίμηση του γεγονότος το κατατάσσει ως παράδειγμα αλλοίωσης της λαϊκής ετυμηγορίας, αναδεικνύοντας τη δύναμη του στρατού και του παλατιού έναντι της βούλησης των πολιτών.
Διαβάστε αναλυτικά
Σαν σήμερα το 1935 πραγματοποιείται στην Ελλάδα ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα δημοψηφίσματα του Μεσοπολέμου, με αντικείμενο την επαναφορά της Μοναρχίας. Το αποτέλεσμα, που έδωσε ποσοστό 97,8% υπέρ της επιστροφής του βασιλιά Γεωργίου Β’, θεωρήθηκε από πολλούς προϊόν πίεσης, εκφοβισμού και νοθείας, αφήνοντας μια βαθιά σκιά στην πολιτική ζωή της χώρας.
Το ιστορικό υπόβαθρο
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την πολιτική κρίση του 1922, η Ελλάδα εισέρχεται σε περίοδο βαθιάς αστάθειας. Το 1924 καταργείται η Μοναρχία και ανακηρύσσεται η Β’ Ελληνική Δημοκρατία. Ωστόσο, οι διαμάχες μεταξύ βενιζελικών και αντιβενιζελικών, τα συνεχή πραξικοπήματα και η έντονη στρατιωτική επιρροή διαμορφώνουν ένα κλίμα ανασφάλειας.
Το 1935, μετά την αποτυχία του κινήματος των βενιζελικών αξιωματικών, ο στρατηγός Γεώργιος Κονδύλης καταλαμβάνει την εξουσία. Αρχικά δηλώνει υπέρ της Δημοκρατίας, όμως λίγο αργότερα αλλάζει στάση και προκηρύσσει δημοψήφισμα για την παλινόρθωση της Μοναρχίας.
Το δημοψήφισμα της 3ης Νοεμβρίου
Η διαδικασία διεξάγεται μέσα σε περιορισμένες συνθήκες ελευθερίας. Η αντιπολίτευση έχει ουσιαστικά φιμωθεί, η παρουσία του στρατού είναι έντονη και το κλίμα φόβου γενικευμένο. Το αποτέλεσμα φτάνει το 97,8% υπέρ της Μοναρχίας, ποσοστό που προκάλεσε αμφισβήτηση ακόμη και στην εποχή του. Σε πολλές περιοχές, τα ψηφοδέλτια υπέρ του «Ναι» ξεπερνούσαν τον αριθμό των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων, ενδεικτικό της ευρείας νοθείας που καταγγέλθηκε.
Πολλοί πολίτες της εποχής περιέγραφαν πως «η ψήφος ήταν γνωστή πριν καν πέσει στην κάλπη», ενώ μεταγενέστερες ιστορικές έρευνες επιβεβαίωσαν ότι η διαδικασία απείχε πολύ από τα κριτήρια μιας ελεύθερης εκλογής.
Ο Γεώργιος Β’ επιστρέφει στην Ελλάδα λίγες ημέρες μετά το δημοψήφισμα και αναλαμβάνει τα καθήκοντά του. Όμως η πολιτική αστάθεια δεν αίρεται. Οι κυβερνητικές κρίσεις διαδέχονται η μία την άλλη, και μόλις ένα χρόνο αργότερα, το 1936, ο Ιωάννης Μεταξάς εγκαθιδρύει το καθεστώς της 4ης Αυγούστου, με τη στήριξη του βασιλιά.
Η ιστορική αποτίμηση
Το δημοψήφισμα του 1935 θεωρείται ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα αλλοίωσης λαϊκής ετυμηγορίας στην ελληνική ιστορία. Για πολλούς ιστορικούς, επιβεβαίωσε περισσότερο τη δύναμη του στρατού και του παλατιού παρά τη βούληση των πολιτών. Σήμερα, αναγνωρίζεται ως γεγονός που σηματοδότησε το τέλος της Β’ Ελληνικής Δημοκρατίας και άνοιξε τον δρόμο για την αυταρχική περίοδο που ακολούθησε.
Τα σημαντικότερα γεγονότα της ημέρας στην Ελλάδα και τον κόσμο
1503: Ο πλούσιος έμπορος Φραντσέσκο ντελ Τζοκόντο, σύζυγος της Λίζας Γκεραρντίνι, αναθέτει στον Λεονάρντο Ντα Βίντσι να ζωγραφίσει το πορτρέτο της γυναίκας του. Το αποτέλεσμα θα είναι το διάσημο έργο «Μόνα Λίζα», ένα από τα πιο εμβληματικά αριστουργήματα της Αναγέννησης. Το πορτρέτο αυτό, γνωστό και ως «La Gioconda», χαρακτηρίζεται από το αινιγματικό χαμόγελο της Λίζας και τη μοναδική τεχνική του Λεονάρντο, καθιστώντας το ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα και μυστηριώδη έργα τέχνης στην ιστορία.
1839: Ξεκινά ο πρώτος Πόλεμος του Οπίου μεταξύ Κίνας και Μεγάλης Βρετανίας, με αφορμή τη διαμάχη για το εμπόριο οπίου.
1839: Ο σουλτάνος Μαχμούτ Β’ ξεκινά την προσπάθεια εκσυγχρονισμού της παραπαίουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που θα μείνει γνωστή ως «Τανζιμάτ».
1898: Έπειτα από 229 χρόνια κατοχής, οι τελευταίοι Τούρκοι στρατιώτες αποχωρούν από την Κρήτη. Στις 9 Δεκεμβρίου θα αποβιβαστεί στη Σούδα ο ύπατος αρμοστής Πρίγκιπας Γεώργιος.
1903: Εφευρίσκεται ο ηλεκτροκαρδιογράφος, από τον Ολλανδό Βίλελμ Αϊντχόβεν.
1918: Ξεσπά στο Κίελο η επανάσταση των ανδρών του Γερμανικού Ναυτικού. Οι εργάτες του λιμανιού ενώνονται μαζί τους και οδηγούν σε παραίτηση τον Κάιζερ. Η επανάσταση, που εξαπλώθηκε σε όλη τη Γερμανία, προκάλεσε τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς συνοδεύτηκε από την ήττα των Κεντρικών Αυτοκρατοριών.
1935: Δημοψήφισμα στην Ελλάδα για την επαναφορά της Μοναρχίας. Το 97,8% ψηφίζει υπέρ και ο Γεώργιος Β’ επανέρχεται στον θρόνο. Τα φαινόμενα που παρατηρούνται ωστόσο μαρτυρούν ότι το δημοψήφισμα δεν έγινε με τίμιους όρους, καθώς σε πολλά εκλογικά τμήματα τα ψηφοδέλτια υπέρ της βασιλείας ξεπέρασαν αριθμητικά το σύνολο των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων.
1944: Κυκλοφορεί το μεγαλύτερο σε ονομαστική αξία ελληνικό χαρτονόμισμα των 100 δισεκατομμυρίων δραχμών, το οποίο φέρει την υπογραφή του διοικητή της Τραπέζης της Ελλάδος, Ξενοφώντα Ζολώτα.
1957: Εκτοξεύεται το «Σπούτνικ 2» με τη σκυλίτσα Λάικα, το πρώτο ζώο στο διάστημα.
1968: Κηδεύεται στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών ο Γεώργιος Παπανδρέου, ο οποίος απεβίωσε την 1η Νοεμβρίου. Η χούντα των συνταγματαρχών επιτρέπει τη διεξαγωγή δημόσιας κηδείας, η οποία εξελίσσεται σε μαζικό αντιχουντικό συλλαλητήριο. Περισσότεροι από 250.000 άνθρωποι συρρέουν για να αποτίσουν φόρο τιμής στον πολιτικό ηγέτη, με την κηδεία να μετατρέπεται στο πρώτο μαζικό συλλαλητήριο εναντίον της δικτατορίας, εκφράζοντας τη λαϊκή αντίσταση στο καθεστώς.
1968: Ο Αλέκος Παναγούλης δικάζεται από το Στρατοδικείο για την απόπειρα δολοφονίας του δικτάτορα Γεωργίου Παπαδόπουλου, η οποία είχε πραγματοποιηθεί στις 13 Αυγούστου του ίδιου έτους. Η πράξη του Παναγούλη, που στόχευε στην ανατροπή της χούντας, τον καθιστά σύμβολο της αντίστασης κατά της δικτατορίας. Παρά τη σκληρή καταστολή και την καταδίκη του σε θάνατο, η γενναιότητά του και οι αγώνες του για την ελευθερία ενέπνευσαν το αντιστασιακό κίνημα στην Ελλάδα.
1979: Η «Σφαγή του Γκρίνσμπορο» συγκλονίζει τις ΗΠΑ, όταν μέλη της Κου Κλουξ Κλαν και νεοναζί ανοίγουν πυρ εναντίον διαδηλωτών του Κομμουνιστικού Εργατικού Κόμματος στη Βόρεια Καρολίνα, σκοτώνοντας πέντε ακτιβιστές. Παρότι τα γεγονότα βιντεοσκοπήθηκαν και οι δράστες ήταν γνωστοί, όλοι αθωώθηκαν στα δικαστήρια, προκαλώντας οργή για τη ρατσιστική βία και την ατιμωρησία στις Ηνωμένες Πολιτείες.
2003: Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ εγκρίνει ομόφωνα, σε πανηγυρικό κλίμα και παρουσία του προέδρου της ΔΟΕ Ζακ Ρογκ, το ψήφισμα που υπέβαλε η Ελλάδα για την Ολυμπιακή Εκεχειρία ενόψει των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004. Το ψήφισμα προβλέπει την αναστολή των εχθροπραξιών από τις 13 έως τις 29 Αυγούστου του 2004, αναβιώνοντας την αρχαία ελληνική ιδέα της Ολυμπιακής Εκεχειρίας, που επιδίωκε την ειρήνη και τη συμφιλίωση κατά τη διάρκεια των αγώνων.
2020: Η Ταϊλάνδη απαγορεύει το Pornhub και 190 άλλους ιστότοπους που απεικονίζουν πορνογραφικό υλικό και τυχερά παιχνίδια, τα οποία είναι παράνομα σύμφωνα με την ταϊλανδική νομοθεσία.
Γεννήσεις
1970 – Μάρω Λύτρα, Ελληνίδα τραγουδίστρια, γνωστή για τη συμμετοχή της σε τηλεοπτικά μουσικά προγράμματα και τη δυναμική της φωνή. Εντάχθηκε στον κόσμο της ελληνικής μουσικής σκηνής με εμφανίσεις σε τηλεοπτικές εκπομπές και συμμετοχές σε μουσικούς διαγωνισμούς. Αν και δεν υπήρξε ποτέ μια από τις πιο εμπορικές τραγουδίστριες, η παρουσία της στην τηλεόραση και το ιδιαίτερο στυλ της την έκαναν αγαπητή στο κοινό.
Θάνατοι
1869 – Ανδρέας Κάλβος, Έλληνας ποιητής, γνωστός για τα πατριωτικά του ποιήματα και τις «Ωδές», έργο που καθιέρωσε τη νεοελληνική ποίηση ως μέσο εθνικής αφύπνισης και κοινωνικής κριτικής. Γεννημένος στην Κεφαλονιά, υπήρξε σημαντικός εκπρόσωπος του Ρομαντισμού και της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Τα έργα του, γεμάτα συναισθηματική ένταση και υψηλό λόγο, ενέπνευσαν τη γενιά του, διατηρώντας ακόμα και σήμερα την επιρροή τους στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία.
1954 – Ανρί Ματίς (Henri Matisse), Γάλλος ζωγράφος και γλύπτης, από τους κορυφαίους εκπροσώπους του Φωβισμού. Ο Ματίς με τη χρήση έντονων χρωμάτων και απλοποιημένων μορφών δημιούργησε έργα που αμφισβήτησαν τις παραδοσιακές αντιλήψεις για την τέχνη και επηρέασαν βαθιά την πορεία της σύγχρονης τέχνης. Έργα του όπως «Η Χορός» και «Η κόρη με το πράσινο φόρεμα» αποπνέουν ένταση και ζωντάνια, ενώ η συνεισφορά του στην ανάπτυξη της σύγχρονης αισθητικής παραμένει ανεκτίμητη.
1939 – Γιάννης Καλαμίτσης, Έλληνας στιχουργός και ραδιοφωνικός παραγωγός, γνωστός για τους ευαίσθητους στίχους του και τις συνεργασίες του με σημαντικούς συνθέτες, όπως ο Χρήστος Νικολόπουλος και ο Τάκης Σούκας. Δημιούργησε τραγούδια που αγαπήθηκαν από το ευρύ κοινό, με θεματολογία που συχνά ακουμπούσε τη λαϊκή ψυχή και τις καθημερινές ιστορίες των ανθρώπων, αφήνοντας χαρακτηριστικό αποτύπωμα στο σύγχρονο ελληνικό τραγούδι.
Εορτολόγιο
Ακεψιμάς