Αναβιώνει ο Μυκηναϊκός οικισμός στο Αρχοντίκι Ψαρών – Χρηματοδότηση 350.000 ευρώ από το ΕΣΠΑ

Στο ΕΣΠΑ βορείου Αιγαίου 2021-2027 εντάσσεται το έργο της αναβάθμισης και ανάδειξης του Μυκηναϊκού οικισμού στο Αρχοντίκι των Ψαρών, που στη διάρκεια της αρχαιότητας, αποτελούσαν σταθμό στον θαλάσσιο δρόμο, που οδηγούσε από την ηπειρωτική Ελλάδα προς την Τρωάδα και τα στενά του Ελλήσποντου.

Το έργο αναμένεται να ξεκινήσει τον Μάϊο, ενώ όπως έγινε γνωστό, όλος ο χώρος θα είναι προσβάσιμος σε ΑμεΑ.

«Τα ευρήματα από το Αρχοντίκι των Ψαρών, θα μπορούσαν να γεμίσουν ένα Μουσείο», τόνισε πριν από λίγες ημέρες η αναπληρώτρια διευθύντρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Χίου- αρχαιολόγος Δέσποινα Τσαρδάκα ανακοινώνοντας την ένταξη του συγκεκριμένου αρχαιολογικού χώρου στο πρόγραμμα ΕΣΠΑ Βορείου Αιγαίου 2021-2027.

Το έργο με τίτλο «Λειτουργική και αισθητική αναβάθμιση του αρχαιολογικού χώρου Αρχοντίκι στην Ηρωική Νήσο των Ψαρών» έχει συνολική δημόσια δαπάνη 350.000 ευρώ.

Ας σημειωθεί ότι πρόσφατα η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη είχε δηλώσει για το σημαντικό αυτόν αρχαιολογικό χώρο: «Η πρωϊμότερη γραπτή μαρτυρία για τα Ψαρά προέρχεται από την ομηρική Οδύσσεια, όταν οι Αχαιοί αναζητούν τον δρόμο της επιστροφής τους, από την Τροία. Αντίθετα, με την εικόνα του νησιού, που παρουσιάζουν οι αρχαίοι συγγραφείς, οι οποίοι το θεωρούν άγονο και φτωχό, αφού δεν μπορούσε να προσφέρει ούτε τον αναγκαίο οίνο για τη λατρεία του Διονύσου, τα αρχαιολογικά ευρήματα τεκμαίρουν ότι οι Μυκηναίοι είχαν ιδρύσει έναν πλούσιο εμπορικό σταθμό. Η Εφορεία Αρχαιοτήτων υπό τη διεύθυνση της αείμνηστης Αγλαΐας Αρχοντίδου πραγματοποίησε ένα σημαντικό έργο αρχαιολογικής έρευνας και ανάδειξης του χώρου. Έκτοτε πέρασαν σχεδόν 20 χρόνια. Ο χώρος τώρα απαιτεί φροντίδα και μέριμνα, καθώς αποτελεί τον μοναδικό επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο στο μαρτυρικό νησί των Ψαρών, με καθοριστικό ρόλο στην ιστορική μας ταυτότητα».

Περιγράφοντας σε συνέντευξη της την περασμένη εβδομάδα στη Χίο, το έργο που θα πραγματοποιηθεί στα Ψαρά, η κ. Τσαρδάκα είπε: «Δεν ξέρω πόσοι από αυτούς που μας παρακολουθούν τον γνωρίζουν ή έχουν πάει να το επισκεφτούν. Αυτό που πρέπει να πω είναι ότι αποτελεί μία από τις σημαντικότερες προϊστορικές θέσεις στο Αιγαίο για να μην πω στη Μεσόγειο. Ο χώρος θα γίνει προσβάσιμος για άτομα με αναπηρία, με πινακίδες με γραφή braille ενώ θα τοποθετηθούν και ειδικές ξύλινες φορητές ράμπες για την πρόσβαση των ανθρώπων με κινητικά προβλήματα, σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο τμήμα του αρχαιολογικού χώρο»υ.

Τον ερχόμενο Νοέμβριο αναμένεται να ξεκινήσουν οι πρόσθετες μελέτες, ενώ το έργο θα αρχίσει να υλοποιείται την προσεχή Άνοιξη, με στόχο να ολοκληρωθεί εντός του 2026. Με την ολοκλήρωση, στόχος είναι να πραγματοποιηθεί και σχετική ημερίδα που θα αναδείξει το συγκεκριμένο αρχαιολογικό χώρο στα Ψαρά και τη θέση που κατείχε στο πλαίσιο του δικτύου των μυκηναϊκών εμπορικών σταθμών στο Αιγαίο.

Με ανάρτηση στην προσωπική του σελίδα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο δήμαρχος Ηρωϊκής Νήσου Ψαρών Κώστας Βρατσάνος χαιρέτισε την ένταξη του έργου, σημειώνοντας:

«Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό έργο που θα υλοποιηθεί στο πλαίσιο των Ολοκληρωμένων Χωρικών Επενδύσεων (ΟΧΕ) Μικρών Νησιών και που αφήνει πολιτιστικό και αναπτυξιακό αποτύπωμα στον τόπο μας. Το Αρχοντίκι Ψαρών είναι ένας πολιτιστικός κρίκος που συνδέει το παρελθόν με το παρόν μας και μια ανεκτίμητη κληρονομιά που έχουμε καθήκον να προστατεύουμε και να αναδεικνύουμε διαρκώς».

Η νεκρόπολη και ο οικισμός

Η παλαιότερη ταφή στο «Αρχοντίκι», σε απλό λακκοειδή τάφο χρονολογείται στην Τελική Νεολιθική Περίοδο (τέλος της τέταρτης προχριστιανικής χιλιετίας) και είναι κτερισμένη με οινοχόες, που σώζονται αποσπασματικά.

Οι ταφές της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού είναι κτερισμένες με αγγεία γνωστά από τις Κυκλάδες και το Βόρειο Αιγαίο.

Η εκτεταμένη μυκηναϊκή νεκρόπολη, που χρονολογείται από το 1450 έως το 1100 π.Χ. αποτελείται από κιβωτιόσχημους τάφους, εκτός από ελάχιστα παραδείγματα με ταφές σε πίθους. Ο σημαντικότερος τάφος της νεκρόπολης είναι ο θολωτός τάφος. Ο νεκρός που ήταν ενταφιασμένος εκεί λατρεύτηκε ως ήρωας από τους πρώιμους ιστορικούς ως το τέλος του πέμπτου προχριστιανικού αιώνα. Η λατρεία περιελάμβανε θυσίες μικρών ζώων και πτηνών και πλούσιες προσφορές στον χαμηλό λιθόκτιστο ορθογώνιο βωμό. Η εξαιρετικής ποιότητας κεραμική από τη Χίο, την Κόρινθο, τη Λέσβο, τη Μικρά Ασία και την Αττική που βρέθηκε στον αποθέτη και χρονολογείται από τον 8ο ως το 5ο αιώνα π.Χ., μαρτυρούν τη λατρεία του ήρωα.

Η χρήση του νεκροταφείου συνεχίστηκε και την Πρωτογεωμετρική περίοδο

Η κεραμική της νεκρόπολης είναι πολύ καλής διατήρησης και μεγάλης ποικιλίας. Τα σχήματα είναι τα γνωστά, που βρίσκονται σε όλο το μυκηναϊκό κόσμο. Κυριαρχούν οι κύλικες, οι ψευδόστομοι αμφορείς, τα αλάβαστρα, οι ασκοί, οι αρύταινες, τα ρυτά. Εκτός από τα πολυτελή και τα απλά καθημερινά σκεύη, συνόδευαν τους νεκρούς και αντικείμενα κύρους. Αρκετά είναι τα χάλκινα όπλα, ξίφη, δόρατα και μαχαίρια. Εντυπωσιακή είναι η ποσότητα των σφραγιδόλιθων από κορνελίτη, στεατίτη, φαγεντιανή και υαλόμαζα. Μεγάλος επίσης είναι και ο αριθμός με χάνδρες από φαγεντιανή, υαλόμαζα, κορνελίτη, στεατίτη και λιγότερες από χρυσό. Ανάμεσα στα χάλκινα ευρήματα έχουν εντοπιστεί χάλκινα εργαλεία, βελόνες, ξυράφια, δρεπάνια. Σημαντικά είναι και τα ειδώλια. Τα ομοιώματα των πλοίων και η μήτρα από στεατίτη για την παραγωγή δακτυλιδιών.

Ο εκτεταμένος οικισμός, που αναπτύχθηκε κατά μήκος της ακτής, ήταν κτισμένος αμφιθεατρικά στην πλαγιά του λόφου «Καραγιάννη». Εξαπλώνεται στην πεδινή έκταση, που σχηματίζεται νοτιοανατολικά του ορεινού όγκου, που φθάνει ως την θάλασσα. Ήταν οργανωμένος με οικίες χτισμένες κατά συστάδες και δρόμους στρωμένους με λίθους από την παραλία. Η ανάπτυξη του οικισμού ακολουθεί τη διαμόρφωση του εδάφους. Το ανατολικό και κεντρικό τμήμα του οικισμού βρίσκεται σε τέσσερα μέτρα ύψος περίπου από την επιφάνεια της θάλασσας, ενώ το χαμηλό στο επίπεδο της θάλασσας.

Μεταξύ τους παρεμβάλλεται η νεκρόπολη

Οι οικίες του οικισμού είναι επιμήκη κτίσματα, στον τύπο του μεγάρου, κτισμένες η μία δίπλα στην άλλη, σχηματίζουν συγκρότημα σε διαφορετικά επίπεδα που επικοινωνούν μεταξύ τους. Για τους γεροκτισμένους τοίχους της θεμελίωσης, χρησιμοποιήθηκαν λίθοι της περιοχής και για την ανωδομή μεγάλες πήλινες πλίνθοι. Τη στέγη στήριξαν κάθετα ξύλινα στοιχεία, στερεωμένα σε λίθινες βάσεις, που βρέθηκαν κατά χώραν. Σημαντικότερη είναι οικία με οκτώ μεγάλα πιθάρια στις αποθήκες.

(Οι παραπάνω πληροφορίες προέρχονται από κείμενα των εκδόσεων του Υπουργείου Πολιτισμού (Κ’ Εφορεία Κλασικών και Προϊστορικών Αρχαιοτήτων) «Τα Ψαρά στην Αρχαιότητα», Αθήνα 2001, Α.Αρχοντίδου, Γ. Δεληγιώργη και «Ψαρά, Ένας σταθμός στην Περιφέρεια του Μυκηναικού Κόσμου», Μυτιλήνη 2008 , Α. Αργύρη, Α. Αρχοντίδου, Γ.Βαβλιάκης, Μ. Γρηγοριάδου, Γ. Δεληγιώργη, Σ. Αηδόνης, Φ. Λύρου, Α. Πανάτση, Δ. Πίτσιου, Κ. Ρούγγου, Γ. Μπίρτσας, Λ. Σουχλέρης).