Το ελληνικό κληρονομικό δίκαιο πρόκειται να υποστεί ριζικές αλλαγές με την εισαγωγή ψηφιακής διαχείρισης των διαθηκών και κληρονομικών συμβάσεων, όπως ανακοινώθηκε από το υπουργείο Δικαιοσύνης. Η ψηφιοποίηση θα επιτρέψει τη δημιουργία ενός «Μητρώου αδημοσίευτων διαθηκών», όπου οι συμβολαιογράφοι θα καταγράφουν τις διαθήκες, διασφαλίζοντας την ανωνυμία τους και επιταχύνοντας τη διαδικασία δημοσίευσής τους από 300 ημέρες σε μόλις 7.
Επίσης, οι κληρονομικές συμβάσεις θα εισαχθούν για να καθορίζουν εκ των προτέρων τους όρους διανομής περιουσίας, ενώ θα γίνουν ρυθμίσεις για τα δικαιώματα των συντρόφων σε συμφώνων συμβίωσης και των προσώπων σε ελεύθερη σχέση. Οι αλλαγές αναμένονται να ψηφιστούν το Σεπτέμβριο.
Διαβάστε αναλυτικά
Έπρεπε να περάσουν οκτώ ολόκληρες δεκαετίες για να αλλάξει ριζικά το κληρονομικό δίκαιο στην Ελλάδα με τις αλλαγές να αναμένονται μέσα στις επόμενες εβδομάδες, καθώς η ειδική ομάδα του υπουργείου Δικαιοσύνης που τις επεξεργάζεται βρίσκεται στο τελικό στάδιο κατάρτισης του νομοσχεδίου. Αρχικά, οι διατάξεις του σχεδίου νόμου προγραμματίζονταν να παραδοθούν στα τέλη Ιουνίου, όμως η διαδικασία θα καθυστερήσει ελαφρώς και αναμένεται να κατατεθεί το τελικό πακέτο εντός του Σεπτεμβρίου. Η παράταση οφείλεται στην ανάγκη λεπτομερέστερης επανεξέτασης ορισμένων ζητημάτων από την επιτροπή.
Καταρχάς, εντός του Ιουλίου αναμένεται να ψηφιστούν οι αλλαγές στον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, που αφορούν την ψηφιοποίηση των διαθηκών, μέσω της δημιουργίας «Μητρώου αδημοσίευτων διαθηκών». Πρόκειται για μια ψηφιακή πλατφόρμα που θα διαχειρίζεται ο Συμβολαιογραφικός Σύλλογος και θα καταγράφει όλες τις διαθήκες – είτε πρόκειται για ιδιόχειρες, μυστικές ή δημόσιες – χωρίς να αποκαλύπτεται το περιεχόμενο τους, διασφαλίζοντας την απόλυτη μυστικότητα.
Οι συμβολαιογράφοι θα αναρτούν τις διαθήκες στην πλατφόρμα, η οποία, μετά το θάνατο του διαθέτη, θα δίνει στους κληρονόμους έναν κωδικό πρόσβασης για τη δημοσίευση του περιεχομένου. Με αυτόν τον τρόπο, η διαδικασία από την κατάθεση έως τη δημοσίευση της διαθήκης θα επιταχυνθεί δραματικά: από περίπου 300 ημέρες που απαιτούνται σήμερα, ο χρόνος θα μειωθεί σε μόλις 7 ημέρες. Παράλληλα, η δημοσίευση θα γίνεται αποκλειστικά από τους συμβολαιογράφους, αποσυμφορίζοντας τα δικαστήρια.
Η επιτροπή έχει ήδη οριστικοποιήσει πάντως ότι οι ιδιόγραφες διαθήκες θα συνεχίσουν να γίνονται αποδεκτές, με τη σημαντική διαφορά πως πλέον η κατάθεσή τους θα γίνεται απευθείας από τον διαθέτη σε συμβολαιογράφο, αποκλείοντας τρίτα πρόσωπα. Επιπλέον, όταν στη διαθήκη αναφέρονται «εξωτικοί» κληρονόμοι – δηλαδή άτομα εκτός οικογενειακού κύκλου – θα απαιτείται γραφολογική πραγματογνωμοσύνη ως μέτρο ασφάλειας.
Παράλληλα, προβλέπεται ρητή ρύθμιση για τις περιπτώσεις όπου δεν υπάρχει διαθήκη: ο επιζών σύντροφος με σύμφωνο συμβίωσης θα ισοδυναμεί πλήρως με τον σύζυγο από γάμο όσον αφορά τα κληρονομικά δικαιώματα, χωρίς να επηρεάζονται τα δικαιώματα γονέων και η ιεραρχία των κληρονόμων. Μάλιστα, εξετάζονται προτάσεις για αύξηση του ποσοστού που δικαιούται ο σύζυγος ή ο σύντροφος στην εξ αδιαθέτου κληρονομιά. Αν όμως έχει κατατεθεί αγωγή διαζυγίου για βάσιμο λόγο πριν από το θάνατο ή έχει λυθεί το σύμφωνο συμβίωσης, ο επιζών αποκλείεται από τη διανομή της περιουσίας.
Σημαντικό θέμα παραμένει και η θέση των προσώπων που βρίσκονται σε «ελεύθερη σχέση» με τον εκλιπόντα, χωρίς νόμιμο γάμο ή σύμφωνο. Στο τραπέζι βρίσκεται η ιδέα να δικαιούνται προσωρινή χρήση της οικοσκευής ή του σπιτιού όπου ζούσαν μαζί.
Ένα από τα πιο καινοτόμα στοιχεία του νομοσχεδίου είναι η εισαγωγή των κληρονομικών συμβάσεων, μια ρύθμιση που μέχρι σήμερα δεν υπήρχε στην Ελλάδα. Πρόκειται για μια συμφωνία μεταξύ του διαθέτη και των μελλοντικών κληρονόμων, με την οποία καθορίζονται εκ των προτέρων οι όροι της περιουσιακής διανομής. Αυτή η πρακτική, που εφαρμόζεται ευρέως στο εξωτερικό, θα φέρει μεγαλύτερη βεβαιότητα και θα μειώσει τις δικαστικές διαμάχες.
Η επιτροπή επιμένει πως τόσο η σύναψη όσο και η ανάκληση της κληρονομικής σύμβασης θα γίνεται αποκλειστικά μέσω συμβολαιογραφικού εγγράφου, προκειμένου να διασφαλιστεί η νομιμότητα και η ασφάλεια της διαδικασίας. Επίσης, εξετάζεται η δυνατότητα ελεύθερης διάθεσης άυλων περιουσιακών στοιχείων, όπως εμπορικά σήματα και πνευματικά δικαιώματα, κάτι που έχει ιδιαίτερη σημασία για επιχειρήσεις.
Συνοπτικά
- Το ελληνικό κληρονομικό δίκαιο θα αλλάξει ριζικά με την εισαγωγή ψηφιακής διαχείρισης διαθηκών και κληρονομικών συμβάσεων.
- Θα δημιουργηθεί «Μητρώο αδημοσίευτων διαθηκών» που θα επιταχύνει τη διαδικασία δημοσίευσης από 300 ημέρες σε 7.
- Οι κληρονομικές συμβάσεις θα καθορίζουν εκ των προτέρων τους όρους διανομής περιουσίας, μειώνοντας τις δικαστικές διαμάχες.
- Οι αλλαγές αναμένονται να ψηφιστούν το Σεπτέμβριο, με ρυθμίσεις για τα δικαιώματα συντρόφων και προσώπων σε ελεύθερη σχέση.