ΔΣ ΣΒΑΠ: «Η ΣΜΠΕ για την καύση απορριμμάτων δεν αποτελεί πρόοδο, αλλά οπισθοδρόμηση»

Με αφορμή τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για την κατασκευή έξι μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης (καύσης) απορριμμάτων και μετά από ενημέρωση του Προέδρου Αλέξη Μαυραγάνη, το Διοικητικό Συμβούλιο του Συνδέσμου Βιώσιμης Ανάπτυξης Πόλεων (Σ.Β.Α.Π.) αξιολόγησε την συγκεκριμένη πρόταση ομόφωνα αρνητικά.

Σύμφωνα με την απόφαση του Δ.Σ.:

• Η ΣΜΠΕ υπονομεύει την ανακύκλωση, την κομποστοποίηση και τη Διαλογή στην Πηγή (ΔσΠ).

• Η ενεργειακή αξιοποίηση δεν μπορεί να προταχθεί και να υπονομεύσει τις προσπάθειες για ανακύκλωση και πρόληψη αποβλήτων.

• Η κατασκευή και διαχείριση των μονάδων πρέπει να παραμένει υπόθεση των δήμων και των ΦοΔΣΑ, ώστε τα οφέλη να αποδίδονται στις τοπικές κοινωνίες.

• Η ΣΜΠΕ δεν λαμβάνει επαρκώς υπόψη το κόστος για τους πολίτες, την τιμή της παραγόμενης ενέργειας και τις κοινωνικές επιπτώσεις.

• Δεν προβλέπεται επαρκής διαβούλευση με τις τοπικές κοινωνίες ούτε ακριβείς χωροθετήσεις των μονάδων, αυξάνοντας τον κίνδυνο κοινωνικών αντιδράσεων και επιπτώσεων στη δημόσια υγεία.

Ο ΣΒΑΠ καλεί τους αρμόδιους φορείς να δώσουν προτεραιότητα στη μείωση, επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση των απορριμμάτων και να διασφαλίσουν ότι κάθε μορφή ενεργειακής αξιοποίησης θα γίνεται με πραγματικά οφέλη για τις τοπικές κοινωνίες, στο πλαίσιο (και) του ευρωπαϊκού θεσμικού πλαισίου.

Ο πρόεδρος του συνδέσμου κ. Αλέξης Μαυραγάνης προχώρησε στην ακόλουθη δήλωση:

«Την ώρα που η Ελλάδα παράγει κάθε χρόνο περίπου 4,6 εκατομμύρια τόνους αστικών αποβλήτων, η κυβέρνηση δρομολογεί ένα σχέδιο που φιλοδοξεί να μετατρέψει μέρος αυτών σε ενέργεια μέσω της καύσης.

Σύμφωνα με τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, 1,3 εκατομμύρια τόνοι απορριμμάτων θα οδηγούνται σε έξι νέες μονάδες ενεργειακής αξιοποίησης, οι οποίες θα κατασκευαστούν και θα λειτουργήσουν από ιδιώτες με 25ετείς συμβάσεις. Επιπλέον, περίπου 150.000 τόνοι θα συνεχίσουν να χρησιμοποιούνται ως καύσιμη ύλη στην τσιμεντοβιομηχανία.

Η Αττική διατηρεί τη «μερίδα του λέοντος» στην παραγωγή απορριμμάτων, καθώς παράγει το 39% του συνόλου, ενώ η Κεντρική Μακεδονία ακολουθεί με 16%. Πίσω όμως από τους αριθμούς της ΣΜΠΕ, υπάρχει ένα ανεπαρκές και παραπλανητικό αφήγημα. Μια μελέτη που, αντί να θέτει τα θεμέλια για μια βιώσιμη πολιτική διαχείρισης των απορριμμάτων, εμφανίζεται ως ευχολόγιο, αφήνοντας ανοιχτό τον δρόμο για συγκέντρωση οφελών σε λίγους ισχυρούς παίκτες της αγοράς — εις βάρος των πολιτών και των τοπικών κοινωνιών».

Η καύση απέναντι στην κυκλική οικονομία

Στον πυρήνα της κριτικής βρίσκεται η εκτίμηση ότι η καύση, αντί να λειτουργεί συμπληρωματικά, υπονομεύει στην πράξη την ανακύκλωση, την ανάκτηση και την κομποστοποίηση — δηλαδή τη βασική αρχή της Διαλογής στην Πηγή (ΔσΠ), που αποτελεί υποχρέωση των δήμων και θεμέλιο της κυκλικής οικονομίας.

Η ιεράρχηση στη διαχείριση απορριμμάτων, όπως υπενθυμίζουν οι φορείς, οφείλει να παραμείνει πιστή στην «πυραμίδα»: πρώτα η πρόληψη, έπειτα η επαναχρησιμοποίηση και η ανακύκλωση στην πηγή, συνοδευόμενη από κίνητρα όπως το «Πληρώνω Όσο Πετάω». Μόνο ως έσχατη λύση, πριν από την ταφή, μπορεί να εξετάζεται η ενεργειακή αξιοποίηση.

Οι 10 λόγοι απόρριψης του σχεδίου καύσης

1. Τοπικός έλεγχος: Η διαχείριση απορριμμάτων είναι υπόθεση των δήμων και των ΦοΔΣΑ. Η ανάθεση σε ιδιώτες αποδυναμώνει την τοπική αυτοδιοίκηση και στερεί ανταποδοτικά οφέλη από τις κοινωνίες.

2. Χρηματοδοτήσεις: Οι διαθέσιμοι πόροι διοικητικοί και οικονομικοί πόροι πρέπει στην παρούσα φάση να κατευθύνονται στην ανάταξη και ανάπτυξη της ανακύκλωσης — όχι στην καύση, που ήδη εφαρμόζεται σε μικροκλίμακα με ευνοϊκούς όρους για τη βιομηχανία.

3. Έλλειψη τεκμηρίωσης: Η μελέτη δεν αιτιολογεί γιατί προβλέπεται σταθερός αριθμός έξι αδειών για μονάδες καύσης.

4. Αυξημένο κόστος: Το κόστος της καύσης αναμένεται να ξεπεράσει κατά 25% το σημερινό κόστος ταφής, χωρίς αυτό να θεωρείται αποτρεπτικός παράγοντας.

5. Επιβάρυνση πολιτών: Αν το κόστος για τους δημότες υπερβεί εκείνο της ταφής, η καύση θα μετατραπεί σε νέο «τέλος καύσης», εκτινάσσοντας τα δημοτικά τέλη.

6. Ακριβή ενέργει & διπλή επιβάρυνση: Η παραγόμενη ενέργεια θα διατίθεται στο χρηματιστήριο σε υψηλές τιμές, χωρίς πρόβλεψη για φθηνό ρεύμα σε σχολεία, νοσοκομεία ή κοινωνικές δομές., ενώ οι φορείς της αγοράς θα εισπράττουν τόσο από το τέλος ανακύκλωσης όσο και από την πώληση της ενέργειας, με το κόστος να μετακυλίεται στους δήμους.

7. Κίνητρο υπερπαραγωγής απορριμμάτων: Το λεγόμενο premium gate fee (10 €/τόνο για «πλεονάζουσες ποσότητες») ενθαρρύνει περισσότερη καύση, όχι πρόληψη.

8. Ασαφής χωροθέτηση: Δεν έχουν καθοριστεί συγκεκριμένες θέσεις στις αναφερόμενες περιοχές για τις μονάδες, γεγονός που προμηνύει εντάσεις και τοπικές αντιδράσεις.

9. Απουσία διαβούλευσης: Δεν προβλέπεται ουσιαστική συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών, παρά τις εύλογες ανησυχίες για επιπτώσεις στη δημόσια υγεία.

10. Ανακριβείς προβλέψεις: Η μελέτη στηρίζεται στην εκτίμηση δημογραφικής κάμψης, αγνοώντας όμως την αύξηση απορριμμάτων από τον τουρισμό και την εστίαση.

Ένα σχέδιο που “καίει” την ανακύκλωση

Συνολικά, η ΣΜΠΕ για τη θεσμοθέτηση Μονάδων Ενεργειακής Αξιοποίησης Απορριμμάτων δεν συνιστά βήμα προόδου, αλλά πισωγύρισμα. Αντί να υπηρετεί τον στόχο της μείωσης της ταφής, απειλεί να «κάψει» τις προσπάθειες ανακύκλωσης και να περιορίσει δραματικά τον ρόλο των δήμων.

Μια βιώσιμη λύση στη διαχείριση απορριμμάτων μπορεί να υπάρξει μόνο όταν οι τοπικές κοινωνίες συμμετέχουν ενεργά, όταν τα έργα σχεδιάζονται με διαφάνεια, επιστημονική τεκμηρίωση και κοινωνική ανταποδοτικότητα. Μόνο έτσι μπορεί να επιτευχθεί ουσιαστική μείωση της ταφής και της περιβαλλοντικής υποβάθμισης, με τα οφέλη να επιστρέφουν στους πολίτες – όχι στις αγορές.