Έκτακτη Συνεδρίαση Επιτροπής Πολιτικής Προστασίας και Κλιματικής Κρίσης της ΚΕΔΕ

Συνεδρίασε η επιτροπή πολιτικής προστασίας και κλιματικής κρίσης της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας. Στο επίκεντρο της συζήτησης βρέθηκαν ζητήματα εφαρμογής και ανταπόκρισης των Δήμων και Πολιτών στη λήψη μέτρων πυροπροστασίας κατά την τρέχουσα περίοδο, καθώς και η εξειδίκευση και ανάλυση των σχεδίων πολιτικής προστασίας ανά Δήμο, κίνδυνο και κατηγορία για την εφαρμογή επιχειρησιακών δράσεων τόνισε ο καθηγητής Τεκτονικής και Εφαρμοσμένης Γεωλογίας και Πρόεδρος του ΟΑΣΠ κ. Ευθύμιος Λέκκας.

Τα σχέδια πολιτικής προστασίας ανά δήμο είναι σημαντικά γιατί περιγράφουν τις ενέργειες και τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την πρόληψη και αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, όπως φυσικές καταστροφές ή άλλες απειλές, σε επίπεδο δήμου λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες και τις ιδιομορφίες του.

Αυτά τα σχέδια εντάσσονται στο ευρύτερο πλαίσιο της πολιτικής προστασίας και διασφαλίζουν την ετοιμότητα και την αποτελεσματική αντίδραση των τοπικών αρχών και των πολιτών.

“Σε επίπεδο ΚΕΔΕ θα πρέπει να ζητήσουμε από το Υπουργείο Εσωτερικών να χρηματοδοτήσει τις περιφέρειες και τους Δήμους να εκπονήσουν σχέδια Πολιτικής Προστασίας με την σημαντική βοήθεια των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων” επισήμανε ο Α’ Αντιπρόεδρος της ΚΕΔΕ και Δήμαρχος Βάρης – Βούλας – Βουλιαγμένης Γρηγόρης Κωνσταντέλος. Επίσης συζητήθηκε η ανάγκη εκπαίδευσης των στελεχών της Τ.Α και υπαλλήλων των Δήμων για την αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών από το Υπουργείο Εσωτερικών όπως και πιστοποιημένο προσωπικό χειριστών των μέσων αντιμετώπισης φυσικών κινδύνων.

Ο Γενικός Γραμματέας της ΚΕΔΕ που συμμετείχε μέσω τηλεδιάσκεψης από τις Βρυξέλλες όπου βρισκόταν εκπροσωπώντας την ΚΕΔΕ στη σύνοδο της ολομέλειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών, δήλωσε μεταξύ άλλων: “Η πολιτική προστασία είναι ζήτημα πρώτης προτεραιότητας για την ΚΕΔΕ και βρίσκεται πολύ ψηλά στην ατζέντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προτάσσοντας την ανάγκη προστασίας φυσικών και ανθρωπίνων πόρων και τη διαμόρφωση ενός πεδίου θωράκισης για τις επόμενες δεκαετίες”.

Στη συνέχεια ο Πρόεδρος της Επιτροπής Βλάσσης Σιώμος ενημέρωσε τα μέλη πως έχει δρομολογηθεί από την ΚΕΔΕ η εκπαίδευση Αιρετών και Στελεχών Τ.Α με αντίστοιχη υποβολή πρότασης στο Πράσινο Ταμείο.

Την ανάγκη για ουσιαστική, θεσμική και σταθερή δικτύωση της Επιτροπής Πολιτικής Προστασίας της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ) με τις αντίστοιχες επιτροπές των Περιφερειακών Ενώσεων Δήμων (ΠΕΔ) καθίσταται σήμερα περισσότερο επιτακτική από ποτέ εισηγήθηκε ο πρόεδρος της Επιτροπής Πολιτικής Προστασίας της ΠΕΔΕ κ. Ισίδωρος Μάδης.

Οι ραγδαίες συνέπειες της κλιματικής κρίσης, η αυξανόμενη ένταση και συχνότητα των φυσικών καταστροφών, καθώς και το νέο θεσμικό πλαίσιο που διαμορφώνεται, απαιτούν έναν συντονισμένο και ενιαίο αυτοδιοικητικό βηματισμό.

Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή Πολιτικής Προστασίας της ΚΕΔΕ διαμορφώνει ένα σταθερό δίκτυο επικοινωνίας και συνεργασίας με τις επιτροπές των ΠΕΔ, με στόχο:

• Την ανάδειξη τοπικών ιδιαιτεροτήτων και ειδικών ζητημάτων ανά περιοχή, ώστε οι πολιτικές και οι παρεμβάσεις να είναι προσαρμοσμένες και αποτελεσματικές.

• Τη συγκέντρωση και αξιοποίηση προτάσεων και καλών πρακτικών από όλους τους δήμους της χώρας, οι οποίες μπορούν να διαμορφώσουν εθνικές θέσεις της αυτοδιοίκησης.

• Την κοινή επεξεργασία ζητημάτων εφαρμογής της νομοθεσίας, όπως ο νέος Κλιματικός Νόμος και οι υποχρεώσεις των ΟΤΑ για κατάρτιση Σχεδίων Αστικής Ανθεκτικότητας.

Επίμαχο ζήτημα της πρώτης περιόδου εφαρμογής του μέτρου του καθαρισμού των οικοπέδων ήταν η βεβιασμένη χρονικά εφαρμογή με αδυναμία ενημέρωσης όλων των υπόχρεων αλλά και χωρίς να ξέρει κανείς τον ακριβή αριθμό των οικοπέδων και άλλων χώρων που εμπίπτουν στην υποχρέωση καθαρισμού.

Στη συνέχεια προέκυψαν κενά για το ποιος ευθύνεται και μέχρι ποιού σημείου για τη διαχείριση των προϊόντων του καθαρισμού αφού συχνά εμφανίστηκαν φαινόμενα ανεξέλεγκτης απόθεσης έξω από κάδους σε ελεύθερους χώρους και σε άλλα σημεία δημιουργώντας επικίνδυνες εστίες πρόκλησης πυρκαγιάς και μεταθέτοντας το πρόβλημα της τελικής διαχείρισης στους οικείους Δήμους.

Στη σύσκεψη για τη προετοιμασία ενόψει τη νέας αντιπυρικής περιόδου που πραγματοποιήθηκε στο Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας που πραγματοποιήθηκε στις 8/4/2025 προτάθηκαν τα παρακάτω μέτρα για τη συνολική βελτίωση της εφαρμογής κατά τη τρέχουσα αντιπυρική περίοδο:

1. Να δημιουργηθεί ένα σταθερό βιώσιμο και με αποδοχή από τους φορείς εφαρμογής πλαίσιο που δεν θ’ αλλάζει κάθε τρεις και λίγο και θα έχει συγκεκριμένα στάδια και προθεσμίες εφαρμογής σταθερά και γνωστά στους ιδιοκτήτες και Δήμους και κάθε άλλο υπεύθυνο φορέα.

2. Να κοστολογηθεί η επιβάρυνση των Δήμων από την εφαρμογή του μέτρου για τους καθαρισμούς οικοπέδων και να έχει προβλεφθεί μια ειδική και έκτακτη και διακριτή στη κατανομή των ΚΑΠ χρηματοδότηση κατανεμημένη ανά Δήμο με βάση τον εκτιμώμενο αριθμό οικοπέδων και την υπολογιζόμενη τελική του επιβάρυνση για την απομάκρυνση και ασφαλή διάθεση της εύφλεκτης βιομάζας.

3. Να υπάρξει ένα ειδικό πρόγραμμα από το Ε.Π. ΨΗΦΙΑΚΟΣ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ για τη δημιουργία μιας διακριτής βάσης γεωχωρικών δεδομένων αξιοποιώντας και τη διαλειτουργικότητα των συστημάτων της ΑΑΔΕ και του ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ώστε ο κάθε Δήμος να έχει σε ειδικό ψηφιακό χάρτη σε επίπεδο Δημοτικής Ενότητας και Τοπικής Κοινότητας μια βάση δεδομένων με όσα ακίνητα εμπίπτουν στο κανονισμό υποχρεωτικών μέτρων πυροπροστασίας. Για τα ακίνητα αυτά να έχουμε στοιχεία ιδιοκτησίας είτε υπάρχουν έτοιμα μέσω ΚΑΕΚ στις περιοχές που έχουμε κτηματολόγιο είτε όχι. Η βάση αυτή θα πρέπει να επικαιροποιείται κατ’ έτος και έως τις 31 Μαρτίου εκάστου έτους.

4. Να υπάρξει ένα ειδικό πρόγραμμα εκπαίδευσης στελεχών ΟΤΑ ώστε να διασφαλίζεται η επάρκεια και το ενιαίο της εφαρμογής, του κανονισμού πυροπροστασίας καθώς και ο ελεγκτικός ρόλος μας στη βάση των αρμοδιοτήτων που μας αναλογούν. Να ληφθεί υπόψη ότι όλοι οι Δήμοι δεν έχουν τη στελέχωση και τις ειδικότητες που καθορίζει η Πυροσβεστική Διάταξη για τη συγκρότηση των Επιτροπών Ελέγχου. Αντίθετα θα λέγαμε ότι λίγοι είναι οι Δήμοι που μπορούν επακριβώς ν’ ανταποκριθούν.

5. Απαιτείται συγκρότηση των Τμημάτων Πολιτικής Προστασίας και στελέχωση τους με πρόβλεψη στο προγραμματισμό προσλήψεων της κάλυψης της ανάγκης αυτής και των προβλεπόμενων ειδικοτήτων που απαιτούνται διαφορετικά να υπάρξει νομοθετική πρόβλεψη για συγκρότηση των επιτροπών με ευθύνη του Δήμου αλλά στελέχη από άλλους φορείς της δημόσιας διοίκησης που μπορούν να διατεθούν για το σκοπό αυτό adhoc (ειδικότητες γεωπόνου, δασολόγου κτλ.).

6. Να υπάρξει ένα δυναμικό πρόγραμμα ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των υπόχρεων έτσι ώστε το σύνολο των ιδιοκτητών και των φορέων εφαρμογής να έχει ενημερωθεί για τις υποχρεώσεις τους και τους χρόνους ανταπόκρισης στη λήψη των μέτρων αυτών.

7. Να θεσπιστεί η υποχρέωση του οικοπεδούχου που προβαίνει στο καθαρισμό να ανεβάζει στη ειδική ψηφιακή πλατφόρμα με τον τίτλο “Ακαθάριστα Οικόπεδα” στην ηλεκτρονική διεύθυνση akatharista.apps.gov.gr. πέραν της δήλωσης ολοκλήρωσης του καθαρισμού και βεβαίωση από το Δήμο, το ΦΟΔΣΑ ή και ιδιωτικό φορέα διαχείρισης για τη τελική διάθεση και διαχείριση της βιομάζας που προέκυψε από το καθαρισμό του οικοπέδου του.

Οι έλεγχοι και οι ποινές για πλημμελή διάθεσή τους θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα αυστηροί ώστε να αποτραπεί και κάθε σκέψη για εμπόριο βεβαιώσεων τυπικής συμμόρφωσης.

8. Οι συμβάσεις του έκτακτου προσωπικού που προσλαμβάνεται για τη πυροπροστασία από τους Δήμους και τους Συνδέσμους ΟΤΑ να είναι 6μηνης διάρκειας ή σε κάθε περίπτωση να ταυτίζονται με το χρονικό εύρος της αντιπυρικής περιόδου.

9. Να συνεχιστεί το πρόγραμμα ΑΝΤΙΝΕΡΟ συμπληρωματικά για επικουρικές παρεμβάσεις καθαρισμών.

10. Να δημιουργηθεί ένα ειδικό χρηματοδοτικό πρόγραμμα από το ΠΡΑΣΙΝΟ ΤΑΜΕΙΟ που θα προκηρύσσεται κάθε χρόνο για συμπληρωματικά έργα πρόληψης με τελικούς δικαιούχους τους Δήμους και τους Συνδέσμους. Υπενθυμίζουμε ότι η Αυτοδιοίκηση είναι αυτή που κύρια τροφοδοτεί μέσα από τις διοικητικές της αρμοδιότητες τα έσοδα του Πράσινου Ταμείου.

11. Να δούμε πάλι το ΑΙΓΙΣ ή ευρύτερα το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα ΠΕΚΑ ( Περιβάλλον και Κλιματική Αλλαγή ) 2021-2027 ώστε οι Δήμοι και οι Σύνδεσμοι να ενισχυθούν μέσα από ειδική πρόσκληση στην οποία θα είναι τελικοί δικαιούχοι με μηχανολογικό εξοπλισμό , με εξοπλισμό και υποδομές πυρόσβεσης (π.χ. δεξαμενές ανεφοδιασμού) και με έξυπνα συστήματα έγκαιρης ειδοποίησης. Ο κεντρικός σχεδιασμός στο προγραμματισμό και τη προμήθεια εξοπλισμού είναι και χρονοβόρος και πολλές φορές αποκλίνει από΄τις πραγματικές ανάγκες των ΟΤΑ σε τοπικό επίπεδο.

Σε σχέση με τα δηλωθέντα οικόπεδα που καθαρίστηκαν οι δηλώσεις ανήλθαν σε 701.823 η προθεσμία των οποίων ολοκληρώθηκε τη Κυριακή 15 Ιουνίου 2025.

Εμφανώς μειωμένα σε σχέση με τη περυσινή αντιπυρική περίοδο.

Παράλληλα, οι Δήμοι που έχουν εγγραφεί στην ψηφιακή πλατφόρμα αγγίζουν το 100% καθώς από τους 334 έχουν συνδεθεί μέχρι σήμερα οι 329, την ίδια ώρα που πέρσι το ποσοστό ανερχόταν στο 55% (185 δήμοι).

Στη συνέχεια σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις αναμένοντα συστηματικοί έλεγχοι τόσο από την Πυροσβεστική όσο και από τους Δήμους, με την επιβολή διοικητικών κυρώσεων όπου διαπιστώνεται αμέλεια, ενώ σε περιπτώσεις ψευδούς δήλωσης προβλέπονται και ποινικές συνέπειες. Μάλιστα, σύμφωνα με ΚΥΑ που έχει δημοσιευθεί, το Πυροσβεστικό Σώμα έχει πλέον την αρμοδιότητα για τη διενέργεια των ελέγχων και την επιβολή προστίμων επί καταγγελιών πολιτών, που έχουν υποβληθεί στην πλατφόρμα και αφορούν σε ιδιοκτησίες με ακαθάριστα οικόπεδα.

Παράλληλα, η διαδικασία διενέργειας ελέγχων από τους Δήμους προβλέπει ότι κάθε Δήμος πραγματοποιεί δειγματοληπτικούς ελέγχους που αντιστοιχούν τουλάχιστον στο 5% επί του συνολικού αριθμού των δηλώσεων εντός των διοικητικών τους ορίων.

Συμπερασματικά επισημαίνουμε το κίνδυνο να ατονίσει η εφαρμογή του μέτρου αν δεν καταστεί ρεαλιστική και συγκεκριμένη. Χωρίς να καθοριστεί το υποκείμενο των υπόχρεων καθαρισμού δεν μπορεί να υπάρξει αξιολόγηση του αποτελέσματος και η ευθύνες θα μεταφέρονται από τη πολιτεία στους Δήμους και στους ιδιοκτήτες χωρίς τελικά να έχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα. Δεν θα πρέπει να αφήσουμε έξω από τη προβληματική αφαρμογή και την οικονομική παράμετρο καθώς σε περιοχές με χαμηλή αξία γης και σε ανεκμετάλλευτα οικόπεδα οι ιδιοκτήτες πέραν από την επιβάρυνση του ΕΝΦΙΑ καλούνται πλέον να πληρώνουν κάθε χρόνο το κόστος καθαρισμού και τελικής διάθεσης των υπολλειμμάτων.

Τέλος, την ίδια στιγμή που η Πολιτική Προστασία επιχαίρει για τον αριθμό των δηλώσεων παρότι υποβλήθηκαν λιγότερες εφέτος τίθεται το ερώτημα ποιός είναι ο αριθμός των οικοπέδων που εμπίπτουν στην υποχρέωση καθαρισμού βάσει του νόμου και σε τι ποσοστό καθαρίστηκαν.

Ακόμη, αναφορικά με τα προληπτικά έργα των Δήμων που συμβάλλουν στην μείωση του κινδύνου εκδήλωσης πλημμυρικών φαινομένων αναφέρθηκαν οι αρμοδιότητες, οι κύριες δράσεις και τα μέτρα που δρομολογούνται από τους ΟΤΑ και τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις της χώρας αντίστοιχα, βάσει του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου.

Όπως έχει ήδη αναφερθεί, τα προληπτικά έργα των Δήμων που συμβάλλουν στην μείωση του κινδύνου εκδήλωσης πλημμυρικών φαινομένων, αναφέρθηκαν συνοπτικά, ως έργα που δρομολογούνται με εντολή Δημάρχων και προσδιορίζονται θεματικά στις παρακάτω ενότητες:

• Τον έλεγχο και τη συντήρηση του δικτύου όμβριων υδάτων των οδών αρμοδιότητας Δήμου

• Τον έλεγχο και τη συντήρηση του αντιπλημμυρικών έργων, αρμοδιότητας λειτουργίας και συντήρησης του Δήμου.

• Τον έλεγχο και τη συντήρηση εγγειοβελτιωτικών έργων αρμοδιότητας Δήμου

• Τον προγραμματισμό και εκτέλεση νέων έργων αντιπλημμυρικής προστασίας

Προπαρασκευαστικές δράσεις των Δήμων

Τα προπαρασκευαστικά μέτρα και δράσεις πολιτικής προστασίας που συμβάλλουν στην ετοιμότητα του ανθρώπινου δυναμικού και των μέσων που διαθέτουν οι Δήμοι για την αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών και την άμεση/βραχεία διαχείριση των συνεπειών από την εκδήλωση πλημμυρικών φαινομένων, δρομολογούνται με εντολή Δημάρχων και προσδιορίζονται θεματικά στις παρακάτω ενότητες:

• Ορισμός υπευθύνων του Γραφείου Πολιτικής Προστασίας του Δήμου.
• Συντήρηση εξοπλισμού και μέσων που θα χρησιμοποιηθούν για την αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών και την άμεση/βραχεία διαχείριση των συνεπειών από την εκδήλωση πλημμυρικών φαινομένων.
• Σύνταξη – επικαιροποίηση Σχεδίου Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών και Άμεσης/Βραχείας Διαχείρισης των Συνεπειών από την Εκδήλωση Πλημμυρικών Φαινομένων του Δήμου.
• Προπαρασκευαστική σύγκληση Συντονιστικών Τοπικών Οργάνων των Δήμων (ΣΤΟ) για την ετοιμότητα αντιμετώπισης κινδύνων από την εκδήλωση πλημμυρικών φαινομένων
• Δράσεις αυξημένης ετοιμότητας των Δήμων για τις περιοχές που προβλέπεται από την ΕΜΥ η εκδήλωση έντονων καιρικών φαινομένων (ισχυρές βροχοπτώσεις – καταιγίδες)